Π.Ε.Τ.Ε.Τ.

Ακολουθεί τοποθέτηση της Επιστημονικής Επιτροπής της ΠΕΤΕΤ σχετικώς με την πρόσφατη ειδησεολογία και τον θόρυβο που δημιουργήθηκε για την παρουσία  υδραργύρου σε κονσέρβες τόνου και σε τροφές γενικότερα:

Η ανίχνευση υδραργύρου στα τρόφιμα είναι ένα κρίσιμο ζήτημα που αφορά τη δημόσια υγεία, καθώς αποτελεί τοξική ουσία που παρουσιάζεται κυρίως στα μεγάλα ψάρια όπως ο τόνος και ο ξιφίας .

Ο υδράργυρος είναι ένα μέταλλο που απελευθερώνεται στο περιβάλλον από φυσικές πηγές όσο και ανθρωπογενείς δραστηριότητες, όπως η βιομηχανία

Φτάνοντας στο υδάτινο οικοσύστημα, μετατρέπεται σε μεθυλυδράργυρο, μια μορφή τοξικού υδραργύρου που εύκολα απορροφάται από τους οργανισμούς. O μεθυλυδραργυρος βιοσυσσωρεύεται και βιομεγεθύνεται στα ψάρια είτε άμεσα μέσω του νερού ή μέσω της τροφικής αλυσίδας, μέσω της κατανάλωσης άλλων ειδών. Τα μικρότερα ψάρια απορροφούν τον μεθυλυδράργυρο και, μέσω της βιοσυσσώρευσης, ο υδράργυρος συγκεντρώνεται στους ιστούς των μεγαλύτερων  ψαριών, όπως είναι ο τόνος και ο ξιφίας.

Οι βασικές ομάδες που κινδυνεύουν από την κατανάλωση τροφών με υδράργυρο είναι οι εξής:

Έγκυες γυναίκες και γυναίκες που θηλάζουν: Ο μεθυλυδράργυρος μπορεί μέσω του πλακούντα να επηρεάσει το έμβρυο και την ανάπτυξη του, ιδίως του εγκεφάλου και του νευρικού συστήματος. : Ο υδράργυρος μπορεί να επηρεάσει επίσης το βρέφος μέσω του μητρικού γάλακτος. Για αυτό τον λόγο, οι έγκυες και θηλάζουσες και  θα πρέπει να μειώσουν την κατανάλωση μεγάλων ψαριών, όπως είναι ο λευκός τόνος και ο ξιφίας

Μικρά παιδιά: Το αναπτυσσόμενο νευρικό τους σύστημα είναι ιδιαίτερα ευάλωτο στις νευροτοξικές επιδράσεις του υδραργύρου. Ακόμη και χαμηλά επίπεδα υδραργύρου μπορούν να επηρεάσουν την ανάπτυξη και τη γνωστική τους λειτουργία, γι’ αυτό οι ειδικοί προτείνουν ψάρια με χαμηλή περιεκτικότητα σε υδράργυρο.

Υπάρχουν διάφοροι τύποι (ή είδη) τόνου, όπως ο Alabacore (λευκός τόνος) ο μεγαλόφθαλμος και ο κιτρινόπτερος. Ορισμένοι τύποι τόνου που είναι μεγαλύτεροι ή ζουν περισσότερο τείνουν να έχουν υψηλότερα επίπεδα υδραργύρου.

Η επιτρεπτή περιεκτικότητα των τροφίμων σε επικίνδυνες ουσίες και συνεπώς και σε βαρέα μέταλλα καθορίζεται με βάση ειδική διαδικασία εντός των αρμοδίων οργάνων της Ε.Ε., ιδιαίτερα, δε, τον προσδιορισμό της μέσης κατανάλωσης κάθε τροφίμου και συνεπακόλουθα της πρόσληψης της περιεχομένης επικίνδυνης ουσίας από το συγκεκριμένο τρόφιμο, σε σχέση με τις μελέτες που προσδιορίζουν την ασφαλή πρόσληψη της επικίνδυνης ουσίας σε συγκεκριμένο χρονικό ορίζοντα. Ορίζεται ως μέγεθος με την συντομογραφία TWI (Tolerable Weekly Intake= Εβδομαδιαία Ανεκτή Πρόσληψη) η πρόσληψη ανά εβδομάδα ανά κιλό σωματικού βάρους της συγκεκριμένης επικίνδυνης ουσίας, άρα και του υδραργύρου.

Επί πλέον του προσδιορισμού του TWI με βάση επιδημιολογικά στοιχεία (μέση κατανάλωση και όριο για την εμφάνιση δυσμενών συνεπειών) εκτελείται και η λεγόμενη Benefit-Risk Assesment (Εκτίμηση Ωφέλειας-Κινδύνου), η οποία αφορά τον συνυπολογισμό της πιθανής ωφέλειας από την κατανάλωση του τροφίμου που περιέχει την επικίνδυνη ουσία σε σχέση με τον αυξημένο κίνδυνο που συνεπάγεται η κατανάλωση του τροφίμου αυτού. Π.χ. η κατανάλωση λιπαρών ψαριών που ωφελούν λόγω της περιεκτικότητα τους σε ω-3 λιπαρά σε σχέση με τον κίνδυνο πρόσληψης βαρέων μετάλλων από την κατανάλωσή τους.

Χαρακτηριστικά αναφέρουμε ότι κατά παρέκκλιση των γενικών κανόνων, επιτρέπεται η κατανάλωση αλιευμάτων, που έχουν αλιευθεί στην Βαλτική θάλασσα, από κατοίκους των αντιστοίχων παράκτιων χώρων, τα οποία θεωρούνται ότι είναι επιβαρυμένα με βαρέα μέταλλα, διότι το όφελος από την πρόσληψη των περιεχομένων σε αυτά ω-3 θεωρείται μεγαλύτερο από τον κίνδυνο από την πρόσληψη των βαρέων μετάλλων που περιέχουν. Προφανώς, τα αλιεύματα αυτά δεν μπορούν να μεταφερθούν και να πωληθούν υπό οποιαδήποτε μορφή σε χώρες που έχουν πρόσβαση σε καθαρότερα νερά και συνεπώς αντίστοιχα αλιεύματα, π.χ. στις Μεσογειακές.

Για τον υδράργυρο και ιδιαίτερα για την μεθυλιωμένη μορφή του, η οποία είναι βιολογικά πιο ενεργή, υπό την έννοια ότι προσλαμβάνεται από τον οργανισμό ευκολότερα, το TWI έχει προσδιορισθεί για την μεθυλιωμένη μορφή του υδραργύρου σε 1.6 µg/kg σωματικού βάρους (b.w.) και σε 4 µg/kg b.w. για τον ανόργανο υδράργυρο.

Με βάση τα παραπάνω αλλά και το γεγονός ότι μελέτες σε παιδικούς πληθυσμούς ανέδειξαν ότι τα λιπαρά οξέα στα ψάρια μπορούν να μειώσουν την δυσμενή επίδραση του μεθυλυδραργύρου στον οργανισμό, ενώ υπάρχουν σοβαρά πλεονεκτήματα από την κατανάλωση λιπαρών ψαριών, το αντίστοιχο TWI προτείνεται να είναι για την μεθυλιωμένη μορφή του υδραργύρου σε 1.3 µg/kg σωματικού βάρους (b.w.).

Ο Ευρωπαϊκός Κανονισμός 2023/915 ορίζει την περιεκτικότητα του υδραργύρου γενικά στα αλιεύματα σε 0,5 mg/kg, εκτός των αλιευμάτων του καταλόγου 3.3.1.3, με όριο τα 0,3 mg/kg και τα αλιεύματα του καταλόγου 3.3.1.2, του παραπάνω κανονισμού, όπου κατατάσσεται και ο τόνος, με όριο το 1,0 mg/kg. Προφανώς τα παραπάνω όρια έχουν υπολογισθεί και προσδιορισθεί με την παραπάνω περιγραφείσα διαδικασία.

Όπως είναι αντιληπτό, υπάρχει μια σειρά αλιευμάτων στον κατάλογο 3.3.1.2, του παραπάνω κανονισμού και όχι μόνο ο τόνος, διότι όλα τα σχετικά αλιεύματα κατηγοριοποιήθηκαν και έγινε η σχετική εκτίμηση ωφέλειας-κινδύνου.

Οι παραπάνω αριθμοί, πρακτικά, μεταφράζονται σε ασφαλή κατανάλωση δύο (2) περίπου μερίδων τόνου την εβδομάδα ανά άτομο. Σε κάθε περίπτωση, άτομα που βρίσκονται σε ειδική διατροφή και κατάσταση υγείας, θα πρέπει να περιορίσουν αντίστοιχα την κατανάλωση και να μην υπερβάλλουν αυτή για μεγάλα χρονικά διαστήματα, όπως, π.χ. σε δίαιτα απώλειας σωματικού βάρους, όπου συναντούνται διαιτολόγια με αυξημένη κατανάλωση του τροφίμου.

Στο παρελθόν, τρόφιμα με υπέρβαση των ορίων αυτών έχουν βρεθεί, δεσμευθεί και καταστραφεί, μετά από ελέγχους των αρμοδίων Αρχών, ενώ υφίσταται επαγρύπνηση για το θέμα.

Σημειώνουμε επίσης ότι ο ΕΦΕΤ προέβη σε έκτακτη ανακοίνωση, όπου καθησυχάζει τους καταναλωτές σχετικά με την ασφάλεια των κονσερβών. Τα επίπεδα υδραργύρου παρακολουθούνται τόσο σε νωπά, και κατεψυγμένα όσο και σε κονσερβοποιημένα ψάρια, συμπεριλαμβανομένου και του τόνου. Τα τελευταία χρόνια, οι έλεγχοι δεν έχουν δείξει ανησυχητικά επίπεδα υδραργύρου, σύμφωνα με την έκτακτη ανακοίνωση του ΕΦΕΤ

Τέλος, η ΠΕΤΕΤ θεωρεί ότι θα ήταν εξαιρετικά χρήσιμη η εκάστοτε πληροφόρηση από την ΕΕ σχετικά με τα θεωρούμενα ως ασφαλή, γενικά, όρια κατανάλωσης των αντιστοίχων τροφίμων, δεδομένου ότι  ο γενικός πληθυσμός δύσκολα μπορεί να μεταφράσει και να αντιληφθεί το νόημα των παραπάνω αναφερομένων ορίων περιεκτικότητας και κατανάλωσης των τροφίμων αυτών.

Την επιστημονική επιτροπή της ΠΕΤΕΤ με απόφαση της διοίκησης απαρτίζουν τά κάτωθι μέλης μας:

*Ηλίας Αλεξίου, Νικόλαος Γκιώνης, Κώστας Σταθόπουλος, Ευσταθία Τσάκαλη

Βιβλιογραφία

Κανονισμός 2023/915

https://eur-lex.europa.eu/legal-content/el/TXT/?uri=CELEX%3A32023R0915

Scientific Opinion on the risk for public health related to the presence of mercury and methylmercury in food

https://efsa.onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.2903/j.efsa.2012.2985